Mỗi dân tộc đều có những tập tục, những cách ứng xử văn hóa riêng. Ứng xử văn hóa biể thị một thứ triết lý về nhân sinh, về trình độ văn minh cũng như chứa đựng cả bề dày của một nền văn hóa. Người Việt xưa dù sống dưới chân núi cao, ở đồng bằng châu thổ hay bên bờ biển…dù người sang kẻ hèn cũng đã từng lưu giữ một tập tục quý: đó là tục uống trà.

Tục uống trà là như thế nào: khi khách đến nhà chơi thì dù bận mấy thì cũng dừng việc, rửa tay sạch sẽ và mặc quần áo chỉnh tề. Tiếp theo đó là mời khách ngồi bàn uống chén trà, chủ nhà tự tay xúc ấm tráng chén và pha trà mời khách. Người bình dân uống kiể bình dân và quan lại quý tộc có kiểu uống của quan lại quý tộc. Điểm chung là đều trân trọng, biểu thị lòng hiếu khách và đằng sau tách trà nóng là biết bao điều được đề cập đến, từ những việc hệ trọng đến những lời hàn huyên bình dị nhất.
Uống trà thì trước tiên phải nói đến cây trà, đây là một loại thức uống có từ lâu đời và ngày nay trà là một loại nước uống phổ biến. Trong trà người ta đã phát hiện ra nhiều tác dụng giải khát, chữa bệnh và giúp tinh thần minh mẫn. Uống trà thái nguyên giúp bổ sung các chất như vitamin C, B, PP, muối khoáng… ;uống trà giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh đường ruột, làm tinh thần sảng khoái, tỉnh táo, đỡ mệt mỏi.
Ngoài những loại trà như trà đen, trà xanh thì ngày xưa cha ông ta đã biết cách chế biến các loại trà hương khác nhằm thay đổi mùi hương của trà bằng cách ướp hương của các loại hoa với trà. Trong đó hoa ướp cho mùi thơm được ưa chuộng nhất là hoa sen, bởi trong sen có một thứ hương thuần khiết rất đặc biệt. Hương hoa sen cũng là những gì tinh túy của trời đất tụ lại. Bởi vậy, trà thái nguyên ướp bông sen tây hồ là đặc sản quý của đất trời. 

TRÀ ƯỚP HOA SEN ĐƯỢC SẢN XUẤT NHƯ THẾ NÀO

CHỌN SEN - Công đoạn đầu tiên là chuẩn bị nguyên liệu. Đây là giai đoạn có tính chất quyết định đến chất lượng trà sau khi ướp. Muốn có trà ngon người ta phải ướp những loại trà ngon của Thái Nguyên như móc câu, trà nõn, trà búp 1 tôm 2 lá. Nhiệt độ thích hợp của trà khi ướp hoa sen là từ 29 – 31 độ C, độ ẩm 4 – 5%. Sen để ướp trà phải là loại sen bách hoa tức là phía bên trong các cánh hoa lớn có hàng trăm cánh hoa nhỏ ôm sát vào nhau che úp nhụy hoa, gạo sen và hương sen. Sen bách hoa phải hái lá trước bình minh, phải lựa những ngày nắng ráo tránh sau ngày mưa.

Trà thái nguyên ướp bông sen tây hồ

Cảnh thu hái những bông sen hồ tây vào lúc sáng sớm

Sen được chọn phải là loại có bông lớn, màu hồng tươi, bông hoa trông xốp nhẹ, đây là loại sen cho hương thơm nhát. Loại sen hồng bông nhỏ trông chắc nặng màu hồng ngả tím mà các cụ vẫn thường gọi là quỳ, mùi nhạt và kém thanh. Còn hoa sen trắng thì cũng không được thơm như sen hồng. Sen Hồ Tây là loại sen quý với những người chuyên làm trà sen, bởi thứ hương thơm thuần khiết rất đặc biệt không phải nơi đâu cũng có. Sen Hồ Tây có bông to, màu hồng tươi, cánh có nhiều tầng gọi là sen trăm cánh, hạt gạo nằm cao hơn mặt đài sen. Sen sau khi được thu hái sẽ được bóc từng lớp cánh sen, rồi tẽ những hạt ở đầu nhụy hoa gọi là gạo sen. Gạo sen cũng phải làm một cách khéo léo nhẹ nhàng để không làm tổn hại đến mùi hương. Gạo sen được tách ra, sàng kỹ và ủ trong lá sen trước khi đưa vào ướp trà.

QUY TRÌNH ƯỚP TRÀ SEN
Nếu 01 kg trà thì cần tới cả ngàn bông sen để ướp, trà sen cũng chỉ thực sự ngon khi qua ít nhất 03 lần ướp. Cứ một lớp trà lại rắc lên một lớp gạo sen, 1 kg trà phải mất 03 lạng gạo sen. Sau đó trà sẽ được ủ trong vò kín cho đến khi gạo sen quắn lại. Thời gian ướp lần đầu sẽ tùy thuộc vào độ ẩm của gạo sen nhiều hay ít, nhưng thông thường  thì mất từ 18 giờ đến 01 ngày.
Bà Ngô Kim Thành – một nghệ nhân ướp trà sen cho biết: “muốn có trà ngon thì chỉ hái những búp trà một tôm hai lá và phải hái nhanh, nhẹ nhàng để búp không bị nhàu nát. Loại trà ngon là sau khi sao phải còn lại một lượng nước nhất định từ 5 – 7%. Trà hái xong không ướp hương ngay mà phải để trong chum đất. Trên ủ lá chuối từ 2 – 3 năm nhằm giảm độ chát của trà và để cánh trà phồng lên hút được nhiều hương. 
 SÀNG HOA: để loại bỏ những hạt gạo sen màu trắng. Như vậy ta sẽ có sản phẩm ướp trà như mong muốn.
SẤY HOA: để giảm bớt độ ẩm. Sau công đoạn sàng, cho trà vào túi bằng giấy chống ẩm để giữ cả hương sen lẫn hương trà rồi đem sấy cho tới khi cánh trà khô, hương sen quyện vào trà thì bỏ ra. Khi sấy thì dùng một chiếc bình lớn hoặc một chiếc xoong sạch, rộng miệng. Tiếp theo là cho trà vào những túi nhỏ chuẩn bị sấy. Có nhiều cách sấy khác nhau, nhưng nhìn chung thì khi sấy trà thường dùng nước sôi trong bình đậy kín, cho vào thúng và áp những túi chè vào bình nước. Sau đó, quấn chăn ủ kín cả bình lẫn trà trong khoảng 10 – 11 giờ mới được bỏ ra. Trà sau đó được để nguội rồi tiếp tục ướp với gạo sen. Cách thức này sẽ được lặp đi lặp lại tới 4 – 5 lần tùy theo sở thích của người uống trà thái nguyên là đậm hay nhạt. Hương sen càng đượm vào trà thì trà càng thơm.
THƯỞNG THỨC TRÀ SEN
Cách ướp trà với hương hoa sen đã trở thành một nghệ thuật, cách thưởng trà cũng thật thanh nhã, tinh tế. Bộ ấm chén pha trà phải bằng đất nung để trà được giữ nhiệt, lòng chén có màu men trắng hay hồng để tăng phần nổi bật màu hổ phách của trà sen. Ấm pha phải tráng cả trong ngoài bằng nước sôi, đặt ấm vào trong một chiếc bát rồi mới cho trà vào và rót nước sôi (trà sen thì không cần tráng nước đầu tiên nhé).
Sau khi trà ngấm thì rót trà ra một chén tống rồi mới chiết trà từ chén tống sang chén hạt mít (tên một loại chén nhỏ mà dân gian thường gọi). Trà sen ngon thì vị trà ngọt thanh mát, mùi thơm nhẹ nhàng. Trưa hè nóng nực sau giấc nồng mà được thưởng thức chén trà sen cũng cảm thấy thú vị, bao nhiêu mệt mỏi và căng thẳng tan biến đâu mất.